fredag 16. august 2013

Havsvalefangst på Sandsøya

Den siste tida har det blitt satsa fleire netter på havsvalefangst. Havsvala er ein fugl flesteparten aldri har vore så heldige å få oppleve. Dette er fordi at skal ein oppleve denne arten så må ein ofte langt til havs. Det er nemleg der dei oppgheld seg det meste av tida. I hekkesesongen kjem dei først inn nær land og til hekkeplassen når det blir mørkt. På dagtig ligg dei enten å rugar i steinsprekker og jordholer, eller så er dei på næringssøk langt til havs. Desse fuglane er nærmast hjelpelause på land, og ville vore eit enkelt bytte for predatorar. Dette har dei då løyst ved å ikkje kome inn til kolonien før etter mørkets frambrudd. På Sunnmøre har vi eit par gode koloniar, der den eine er på godt over 100 par. I Norge er det faktisk berre her og i Nordland det er påvist hekking av arten. Men mykje tyder på at dei hekkar fleire stadar langst kysten. Som nevnt over så kjem ikkje havsvala inn til hekkeplassen før det blir mørkt. Dermed blir det også seint på sesongen før dei legg egg. Dei legg nemleg ikkje egg før ut i juni/juli, og også endå seinare. Då det er så mørkt at dei føler at det er trygt å kome til lands. Ruge- og reirtida er svært lang, ja på opptil 4 månadar. Ca.40 dagars rugetid, og vidare så tek den 50-80 dagar frå ungane klekker til dei er flygedyktige. (Havsvala legg berre 1 egg) I og med at den har ei lang ruge- og reirtid så er ikkje ungane flygedyktige før i slutten av oktober og vidare utover i november - desember. Går ein vidare nord til Røst, der dei også hekkar, utset dei egglegginga endå lenger enn her sør, då det er lenger ut på året før det er mørkt nok til at dei kjem til lands. Der er faktisk dei siste ungane ikkje flygedyktige før godt ut i desember, med etternølarar så seint som rett over nyttår. Etter at hekkesesongen er ferdig trekker dei sørover i det sørlige Atlanterhavet der dei tilbringer vinteren og våren. Havsvala blir svært gammal. Den europeiske aldersrekorda til den ca. 25 gram tunge fuglen er på 33 år.

Grei fangst...
I løpet av to heile og tre kortare netter så har eg fått 35 havsvaler i nettet i Hellandsvågane på Sandsøya. Eg har starta opp lydspelinga ca. 23.50 og holdt det gåande til rundt 04.00. Den einaste måten å få havsvalene i nettet på er nemleg å spele av songen til fuglane, då så høgt at lyden er godt høyrbar på havet utanfor. Så er det berre å sette høgtalaren ved nettet og vente på at havsvalene kjem flygande mot lyden. Natta til den 11.august og natta til den 14. august fikk eg henholdsvis 13 og 16 havsvaler, ellers har det dei nettene forholda har vore ugunstige berre blitt eit par ind. pr natt. Av dei 35 havsvalene som eg har fått i nettet så har det blitt tre kontrollar på fuglar med ring. Ein av desse blei ringmerka på Haramsøya i M&R i august i fjor. Dei to andre har eg ikkje fått svar på enda.
 
Her er nokre bilder av desse nydelige skapningane.
Havsvale 2K+, Hellandsvågane, Sandsøya 11.august 2013
 
Havsvale 2K+, Hellandsvågane, Sandsøya 14.august 2013

Havsvale 2K+, Hellandsvågane, Sandsøya 14.august 2013

 Det vil bli satsa på havsvalemerking også i tida framover, då så ofte veir- og vindforhold tillet det.

torsdag 8. august 2013

Sjøfuglovervåking Runde 2013

Då er sesongen på Runde i 2013 på hell. Også i år har vi, altså Alv Ottar Folkestad og eg overvåka sjøfuglane på Runde som ein del av seapop-prosjektet, og nok ein gong er det veldig lite positivt å melde, dessverre... For teikninga dette året har vore slik som den har vore dei siste åra. Nemleg at flesteparten av sjøfuglane på øya gjer det dårleg. Då med to unntak, havsule og storjo. Havsula får fram bra med ungar, og bestanden aukar årleg. Når det gjeld storjoen så aukar bestanden i 2013 på ca. 10%, men når det gjeld ungeproduksjonen er det heller lite å skryte av. For i store delar av bestanden som no er på ca. 100 par er det heilt tomt for ungar. Unntaket er på den vestlege delen av Goksøyrmyrane, altså vest for stien. Der er det veldig bra med ungar, det vil sei ein ungeproduksjon på godt over ein unge pr par. Forklaringane på at det er så dårleg med ungar på dei andre stadane på platået og austover på fjellet kan vere fleire. Ei av forklaringane er fortsyrring av folk, det er nemleg alt for ofte ein ser folk på ville veiar i dette området. Ei anna forklaring kan vere at det stadig etablerar seg nye par her, og dermed blir det kjapt gnissingar mellom para, noko som igjen vil seie at dei fort har andre ting å tenke på enn å få fram ungar. Muligens er det samansatt, men uansett så må det gjerast noko, for ein må greie å unngå at folk forstyrrar joane, dei kan fint betraktast på avstandt og då kan ein heller holde seg på stiane slik det er meint!

Lunde ad., Runde mai 2013
Eit dårleg år for lundane...
Når det gjeld ungeproduksjonen for lundane enda det til slutt med meget dårleg resultat. Tidleg virka det veldig, veldig bra. Då med ungar og egg i så og seie alle reira i produksjonsfeltet vårt. Men på neste sjekk var mange av desse borte. På dei neste par gjennomgangane av feltet datt endå fleire ungar frå. Men der var stadig ungar som var i live, då utan å verken utvikle seg fjørmessig eller størrelsesmessig sjølv etter fem veker. Dermed vikar det i år å vere eit slikt år der det akkurat har vore på bikken om maten har vore innanfor rekkevidde eller ikkje. Noko som vil seie at det ikkje skulle vore mykje annleis før det blei eit veldig bra år. Den siste gjennomgangen av feltet den 1.august viste at no hadde lundane tydligvis fått maten innanfor rekkevidde, for dei få ungane som stadig var i live hadde utvikla seg masse sidan sist. Ja, dei utvikla seg nesten like mykje på dei 11 dagane sidan forrige sjekk som dei gjorde i dei 3-4 vekene i forvegen. Totalt kom det fram 7 ungar i dei 50 reira vi fulgte. Det vil seie ein ungeproduksjon i år er på rett i overkant av 14%. I fjor var ungeproduksjonen på ein stad mellom 50-60%, og i virkelige gode år så kan den vere så høg som 75%. 

Her er ein av ungane som kom fram i overvåkingsfeltet vårt i år.
Lunde pullus, Runde 1.august 2013
Krykkjeovervåkinga flytta til Ålesund 
Når det gjeld dei andre alkefuglane, altså alke og lomvi så får dei fram enkelte ungar, men her er antallet veldig, veldig lavt slik det har vore i ein god del år no. Går ein vidare til toppskarven så var der ingen ungar i skarveura i år heller, akkurat likens som det var i fjor. Det virkar som om skarvane er i ferd med å forlate skarveura og flytte kolonien rundt på sørsida. Det blei nemleg registrert utallige nye toppskarvetableringar på denne sida i år. Noko som kan tyde på at hypotesa om ei forflytninga av kolonien stemmer. På sørsida fikk dei også fram ein god del med ungar.  Når det gjeld krykkja så blei det sett ein god del fugl i fjellet tidleg på sesongen, altså i mars/april. Men no når dei burde ha ungar på reira var det ikkje ein unge einaste å sjå. Faktisk så var det ikkje fleire enn mellom 200-300 voksne krykkjer å sjå i heile fuglefjellet når vi gikk over og talte totalen i fjellet i slutten av juli. Dette førte til at overvåkingsprosjetet på krykke frå om med i fjor blei flytta til ein koloni i Ålesund. Der får dei nemleg fram ein god del med ungar. Denne kolonien er på ein stad rundt 700 par. (medrekna sitteplassar) Der har vi samla inn næringsprøver, merka ungar og voksnefugl, samt følgt med på utviklinga får dei la egg til ungane var flygedyktige, eller nesten flygedyktige.

Her er nokre bilder av krykkjer frå Ålesund.
Denne krykkja har ein unge. Det vanliganste er at dei har
1-2 ungar, men det hender også at dei har 3.

Krykkje 4K+ (adult), Ålesund 22.juli 2013 
 
Krykkje 4K+ (adult), Ålesund 22.juli 2013 

Krykkje 4K+ (adult), Ålesund 22.juli 2013 

lørdag 3. august 2013

Ringmerking av grashoppesongarar

Dette er det fjerde året eg har følgt nøye med og kartlagt grashoppesongarane på Sandsøya og Voksa. Året i år er ikkje noko toppår for arten, men det er langt i frå eit bunnår heller. I år har det nemleg blitt observert
9 hannfuglar på øyane. Eg har også vore på nokre "runder" utanfor øyane. Der har eg komt over 4 syngande hannar til, to i ytre Herøy, ein i indre Sande og ein i Ørsta. Alle desse har blitt innfanga og ring- og fargemerkte. Dermed har eg greidd å individmerke 13 hannfuglar i 2013. Når det gjeld hannfuglane som har blitt observert på Sandsøya og Voksa så virkar alle desse å ha blitt stasjonære, noko som igjen vil seie at dei har danna par og hekker her i år. Eit av dei store måla med årets grashoppesongarsesong er å få merkt nokre årsungar på hekkeplass. Det eg har lyst til å finne ut av er om dei kjem tilbake til området dei blei klekt, og om at dette er ei av forklaringane på kvifor vi på Sandsøya og Voksa dei seinare åra har fått ein veldig god bestand av arten. For fram t.o.m. toppåret i 2011 der det vart observert utrulige 34 grashoppesongarhannar så har antallet auka jevnt og trutt. Og sjølv åra der forholda er ugunstige så kjem der alltid eit meget respektabelt antall av arten.

Her er eit par oversiktskart som viser grashoppesongarane og forflytningane
dei har gjort på øyane sesongen 2013.

Sandsøya

Voksa

 
Ugunstig med gjengroing av slåttmark...
Sjølv om antallet grashoppesongarar i år har vore heilt greitt er det ein ting som er påfallande. Det er at det ikkje er ein einaste grashoppesongar i Våge på Sandsøya. Dette er faktisk det første året som eg kan huske at det ikkje er minst eit par grashoppesongarhannar i dette området. Våge har nemleg vore den beste loklaliteten for arten på øyane. I 2011 var der ikkje mindre enn 10(!) hannar berre der åleine. Det som har forandra seg sidan 2011 er at fleire av markane ikkje har blitt slått. Dermed har heile markar blitt ståande igjen med gammal vegetasjon. Grashoppesongarane virkar å foretrekke å ha kantar med gammalt gras. Denne vegetasjonen er dei heilt avhengige av ved ankomst i slutten av april og tidleg i mai, då årets vegetasjon rett og slett ikkje har komt langt nok på dette tidspunktet. Etter som årets gras veks seg høgt, kan dei då trekke ut i dette og har dermed eit mykje større området for næringssøk osv. På så og seie alle lokalitetane der årets grashoppesongarar har slått seg til har forholda vore akkurat slik. Det vil seie at dei har etablert seg i utkantar på slåttmark med kantvegetasjon. Dermed hadde det vore interessant å fått slått nokre av desse markane i Våge slik at ein kom tilbake til slikt det var for eit par år sidan, for å sjå om antallet av songarar kan ta seg opp på nytt. Det er sjølvsagt mykje lettare å kome seg ned på bakkenivå for å finne insekt på ei mark der det har blitt slått jamnleg og ikkje har hopa seg opp med gammlt gras på botnen.  

Syngande årsunge
Til noko heilt anna. I fjor fikk eg for første gong høyre ein ung grashoppehann som gjorde forsøk på å synge. I år gjentok det seg nok ein gong. Kl.4 på morgonen den 26.juli ankom eg lokaliteten på Voksa der songar "6" har holdt til sidan den 17.mai. Det første eg høyrde i det eg steig ut av bilen var den stasjonære hannen som song nokre korte strofer. Like etter kunne eg høyre ein song, eller i det minste forsøk på song som det ikkje var mulig å ta feil av. Det var nemleg ein ung hann som var vokal. (Korleis ein slik "song" høyrest ut kan du finne ut i videoklippet under)

I denne videosnutten høyrer du ein "syngande" 1K grashoppesongarhann. Dette opptaket blei gjort på Voksa i slutten av august i fjor. I bakgrunnen høyrer du playback av songen til ein voksen grashoppesongar.



Årets første ringmerkte unge...
Etter å ha høyrd den unge hannen med songforsøk tok eg med meg netta og nokre nettstenger for å gjere eit forsøk på å få fanga den inn. Etter ei stund kom eg over ein årsunge som var svært aggressiv på lyd, og det tok ikkje lang tid før den hang i nettet. Ut i frå oppførslen til fuglen så var nok dette høgst truleg den samme unge hannen som eg høyrde "syngande" litt tidligare.

Her er eit bilde av ungen.
Grashoppesongar 1K M(?), Voksa 26.juli 2013
I den samme slengen hang også den voksne hannen som er far til denne ungen i nettet. Under kan du sjå eit bilde av hannen, samt eit samanlikningsbilde der ein tydelig ser forskjell på blant anna irisfargen på dei to fuglane. Ein kan også legge merke til slitasjen i fjørdrakta. På årsungen er denne slitasjen ikkje-eksisterande, medan på den voksne fuglen ser ein slitasjen tydelig.
Grashoppesongar 2K+ M, Voksa 26.juli 2013

Grashoppesongar 1K t.v. og 2K+ t.h.
Legg merke til den mørke irisfargen på 1K`en mot de mykje lysare irisen på
den voksne fuglen. På dette samanlinkningsbildet ser ein også tydelig at nebbet
på årsungen ikkje er fullt utvokst.
 
Første ringmerkte hoe..
Eit par dager etter at årsungen vart innfanga kom eg over ei grashoppesongarhoe som mata der hann "6" har hatt tilhold på Sandshamn på Sandsøya. Hoa blei forsøkt innfanga, men det resulterte berre i at at ho gikk rett gjennom 16mm nettet to gongar. Og i og med at den dreiv aktivt og mata var det berre å la den vere i fred, og ikkje forstyrre unødvendig.

Her er er eit par bilder av den matande hoa på Sandshamn.
Grashoppesongar 2K+ F, Sandshamn, Sandsøya 28.juli 2013

Grashoppesongar 2K+ F, Sandshamn, Sandsøya 28.juli 2013

Eit par dagar etter det igjen, altså den 30.juli var eg på nytt tilbake på lokaliteten på Voksa der eg merkte den
1K grashoppesongaren den 26.juli. Målet var då å få merkt fleire årsungar, både av sivsongar og sjølvsagt grashoppesongar. Eg kom då over ein varslande grashoppesongar som ikkje kunne vere noko anna enn ein 2K+ ut i frå slitasjen i fjørdrakta. Fuglen var ringlaus og måtte vere hoa i paret. I tillegg til den vart det sett minst 1-2 årsungar. Eg satte derfor opp nettet mellom to busker, for å sjå om eg kunne vere så heldig å få ein grashoppesongar eller to... Etter ca. ein halv time sjekka eg netta på nytt. Eg gikk først forbi det eine nettet som tomt. I det andre nettet hang det ein 1K lauvsongar. I det eg hadde tatt den ut av nettet, såg eg tilbake i det andre, og gjett kven som hang der, joda ein 2K+ grashoppesongar. Når det gjaldt kjønnet på fuglen så var det egentleg aldri nokon tvil om at dette måtte vere ei hoe, då det ikkje har vore meir enn ein grashoppesongarhann på lokaliteten. Og når det viste seg at songaren hadde ein aktiv rugeflekk var all tvil fjerna. Dermed hadde eg då fått merkt mi første grashoppesongarhoe! Og forhåpentlegvis så får eg merkt fleire hoer og ungar før sesongen er heilt over... For det er ingen tvil, skal ein lære denne arten å kjenne enda betre må ein individmerke fuglane. Og dess fleire som er merkte dess meir data på arten greier ein å oppdrive.

Her er eit bilde av grashoppesongarhoa som blei merkt på Voksa.
Grashoppesongar 2K+ F, Voksa 30.juli 2013