Juni t.o.m. november 2016

2016 vart ikkje akkurat eit toppår når det gjaldt antall sjeldne fuglar. Det skal riktig nok seiast et sjeldenheitssatsinga i år har vore så som så. Likevel, er ein utendørs og samtidig følger med på kva som skjer rundt seg, både med auger og øyrer, kan ein jo fort kome over litt av kvart.

Her er eit lita oppsummering over kva som vart observert i månadane juni, juli, august, september, oktober og november.

juni/juli/august:
I og med at 2016 vart eit dårlig år når det gjaldt nattsongarar, var det relativt lite og både sjå å høyre i juni og juli. Det einaste som var verdt å nemne når det gjaldt nattsongarar, i tillegg til grashoppesongarane som dukka opp i april og mai, var nokre åkerrikser. Den 23. mai vart det nemlig høyrd ein syngande åkerriksehann i Støylemyrane på sørsida av Sandsøya. I lag med denne hannen vart det høyrd ei vokal hoe. Det meste tyda på at det blei gjennomført hekking her. Slåinga av marka blei også såpass utsatt, at om det blei klekt ungar, så skulle dei ha hatt ein grei sjans på å kome seg unna. Hannen i Støylemyrane holdt det gåande både der, og seinare ved huset heime på Støyle, ei god stund. Etter det så flytta den seg til Våge. Etter at den hadde gjort det, tok det ikkje mange dagane før det dukka opp ein ny hann i det området den hadde forlatt. Dermed var det to syngande åkerriksehannar samtidig på Sandsøya. Det har eg aldri opplevd før... Den siste åkerriksa vart høyrd syngande på Støyle, ved huset heime, den 20. juli.

Strandsnipe 2K+, Sandsvågen, Sandsøya 19. juni 2016

Strandsnipe 2K+, Sandsvågen, Sandsøya 19. juni 2016

Så kom eg plutselig på at eg også høyrde ein syngande vaktel ved to anledningar på Voksa natt til den 26. juni og natt til den 4. juli.  Det var høgst trulig den samme hannen som vart høyrd ved begge anledningar.

Både i juni, juli og august, vart det brukt ein god del tid på feltarbeid på Runde og i Ålesund. I juli vart det også satsa ein god del på ringmerking av stormåseungar. Det vart altså dårlig med sjeldenheitssatsing i denne perioden.

Noko eg brukar å gjere kvar seinsommar, og som eg også gjorde i 2016, var å ringmerke havsvaler. På to fangstøkter, henholdsvis natt til den 19. og natt til den 24. august, i Hellandsvågane vest på Sandsøya, fikk eg fanga inn 30 havsvaler. Av desse blei 29 ringmerkte og ein var ringmerkt frå før. Det er rett og slett ikkje så mykje som slår det å kome seg ut i seinsommarnatta og samtidig få nærkontakt med denne vesle sjøfuglen. Det er noko alle burde få oppleve...

Havsvale 2K+, Hellandsvågane, Sandsøya 19. august 2016

Havsvale 2K+, Hellandsvågane, Sandsøya 24. august 2016

September:
Den første og største godbiten hausten 2016, kom ellereie den 8. september. Då vart det sett ei DVERGLERKE på Hammarsneset på Runde. Den satt midt på vegen då Alv Ottar Folkestad og eg kom køyrande. Vi skulle då ut for å gjennomføre ein av dei siste feltdagane på Runde for året. Dverglerka er ein stor raritet her til lands, med berre nokre få funn årlig. Dverglerka finn ein normalt nærmast oss i tørt og karrig landskap i sør-Europa. Det nordligaste hekkefunnet blei derimot påvist så langt nord som i Danmark for eit par år sidan.

Dverglerke 2K+, Hammarsneset, Runde 8. september 2016

Dverglerke 2K+, Hammarsneset, Runde 8. september 2016

Etter den gode starten på september, med dverlerka på Runde, var det ikkje så veldig mykje å skryte av før vi kom ut i slutten av september. I denne perioden, med hausttrekket som går for fullt, er alt mulig. I mange år sleit eg med å finne min første gulbrynsongar på øyane, slik har det ikkje vore dei siste åra. Og i år virka dei til tider å vere over alt. På det meste hadde eg minst 4 ind. samtidig i ei treklynge eitt par hundre meter i frå huset heime på Støyle på Sandsøya. I perioden f.o.m. 17. september t.o.m. 1 oktober hadde eg fleire gulbrynsongarar både på Sandsøya og Voksa. Dette på tross av at feltsatsinga ikkje var heilt på topp. Denne vesle fuglen frå den sibirske taigaen har dei seinare åra utvida utbredelsesområdet sitt lenger vest enn tidligare. Mykje tyder på at denne vestlige delen av bestaden har eit regulært trekk til overvintringsplassar i Europa og Nord-Afrika. Og at det ikkje berre er fuglar som eigentlig skal overvintre i søraust- Asia som er på avveie. Til det er nok antallet fuglar for høgt.

Gulbrynsongar 1K+ Støyle, Sandsøya 21. september 2016

Gulbrynsongar 1K+ Støyle, Sandsøya 21. september 2016

Av andre observasjonar som blei gjort desse siste dagane av september, kan artar som vannrikse sivhauk, kvartbekkasin, polarmåse, gulerle og svartstrupe nemnast. Sivhauken som eg såg den 22. september utgjorde det 4. funnet av arten på øyane. Eg stod og følgde med på eit par svartstruper i Våge på Sandsøya då ein mørk skugge plutselig kom flygane og stupte ned i ei grøft like ved. Eit halvt minutt etter kom ein nydelig 1K sivhauk flygande opp av grøfta og rett forbi bilen der eg stod parkert på vegen. Det er ikkje akkurat kvardags.

Sivhauk 1K/juvenil, Våge, Sandsøya 22. september 2016

Svartstrupene som eg stod og såg på var faktisk dei første eg hadde sett i 2016. Vinteren 2015/2016 var nemlig akkurat så hard at dei svartstrupene som prøvde å overvintre på Vestlandskysten ikkje greidde seg. Og når det då ikkje kom tilstrekkelig med påfyll av svartstruper frå Storbritannia på vårparten, vart det altså ingen etablerte par på Sandsøya i 2016. Dei to fuglane i Våge var snakk om ein 1K hannfugl og ein 1K hofugl, altså begge fuglar klekte i 2016. Dei holdt stand ei stund, men fordufta etter kvart.

Svartstrupe 1K F t.v. med ein 1K M t.h., Våge, Sandsøya 25. september 2016

Det dukka også opp ein kvitmåse på Sandsham i denne perioden. Den 22. september satt det nemlig sett ein nydelig juvenil polarmåse på hamna. Dette er det nest tidligaste haustfunnet eg har hatt av ein årsunge av polarmåse. Eg hadde nemlig ein på Voksa den 21. september tilbake i 2010.

Polarmåse 1K/juvenil, Sandshamn, Sandsøya 22. september 2016

Oktober: 
Oktober er nomalt ein svært spennande månad, då dei skikkelige godbitane brukar å dukka opp. For min del blei det ikkje slik, men eg skal jo ikkje klage. Eg starta månaden med å fange inn svartstrupehannen som hadde hatt tilhold i Våge sidan den 22. september. Hoa den hadde holdt i lag med vart sett fram t.o.m. den 29. september, men etter det var ho ikkje å sjå. Etter at eg fanga inn og ringmerkte hannen fordufta også han. Om det var fordi eg fanga den inn, eller om den uansett hadde planar om å forflytte seg vidare, slik hofuglen gjorde, veit eg ikkje...

Svartstrupe 1K M, Våge, Sandsøya 3. oktober 2016

Etter dette vart det sett ein 1K polarmåse x gråmåse hybrid på Sandshamn den 5. oktober, Denne såg ved første augekast ut til å vere ein fullgod polarmåse. Men nebbteikning, vingeteikningar, og stjertteikninga peikar sterkt i retning av at det her nok er gråmåsegener inne i bildet.

Hausten 2016 var det også observert rikelig med vannrikser. Den beste dagen, den 21. oktober, hadde eg ikkje mindre enn 6 vokale vannrikser på forskjellige plassar på Voksa. I tillegg til dei som gav lyd frå seg, skremte eg også opp eit individ. Totalen enda altså på heile 7 vannrikser på Voksa denne dagen. Dette er det høgste antallet eg har hatt samtidig her på øyane nokon gong.

Av spurvefuglar kan det nemast to til tre flokkar med stillits, ei flokk på Støyle på Sandsøya den 14. og 15. oktober, og ei lita flokk på sørsida av Voksa den 18. oktober. I tillegg til stillits vart det også sett rikelig med stjertmeiser i oktober. Stjertmeis hadde eg berre sett ved eit par anledningar tidligare her på øyane. I ei lita periode på nokre dagar i oktober, var dei til tider overalt. Det største antallet stjertmeiser eg hadde desse dagane var på minimum 25 ind. Desse såg eg på Støyle den 12. oktober. Dette var høgst trulig fleire flokkar som hadde slått seg saman.

Stjetmeis 1K+, Støyle, Sandsøya 15. oktober 2016

Stjetmeis 1K+, Støyle, Sandsøya 15. oktober 2016

Den sjeldnaste av småfuglane denne månaden var ei vintererle som vart høyrd i det den flaug over på Støyle den 12. oktober. Denne fuglen utgjorde det 2. funnet for øyane. Går vi så vidare så dukka det opp ei adult myrhaukhoe på Voksa. Den vart sett ved to anledningar den 18. og 21. oktober.

Den 21. oktober kom eg også over ei tartarpiplerke. Piplerka vart sett ved hønebrua på Voksevegen, midt mellom Sandsøya og Voksa. Denne tartarpiplerka var faktisk den einaste som blei observert i Møre og Romsdal denne hausten. Normalt blir det jo sett minst ei handfull eller to av denne sibirske trekkgjesten kvar haust. Men altså ikkje i 2016.


November:
Den 3. november tok eg meg ein tur til Ervika på Stad for å sjå ei ASIASVARTSTRUPE som hadde blitt funnen der samme dag av Ståle Sætre. Eg fikk eit kort glimt av den før den forsvann. Der var nemlig ein svartstrupehann, av vår vestlige type, som jaga på asiasvartstrupa. Og til slutt lukkast den med å skreme bort den nære slekningen frå aust. Men, men eg fikk jo sett den, om enn berre i nokre sekund...

Og når vi først er inne på svartstruper... I Sandsvågen på Sandsøya dukka det opp ei svartstrupehoe den 22. oktober. Dette var altså den tredje svarstrupa på Sandsøya hausten 2016. Etter den 22. oktober så vart den sett den 4., 13. og 30. november, fortsatt i det samme området i Sandsvågen. Eg lukkast ikkje med å finne den etter den 30. november. Men det er ikkje heilt usansynleg at den overvintrar ein eller annan plass her på øya. I så fall så får vi håpe på ein mild og snøfri vinter...

Svartstrupe 1K+ F, Sandsvågen, Sandsøya 4. november 2016

Heilt til slutt i november så vart det den 30. observert 2 adulte tundragsås ua. albifrons i lag med ei flokk på 9 grågjess på Voksa. Og dette var det siste som var verst å nemne frå denne månaden.

Praktærfugl, småspove og tundragås 13.-21. desember 2016

Normalt så er desember den rolegaste månaden i året på fuglefronten. I år vart det ikkje heilt slik. Det heile starta med havsvala som eg skreiv om i det forrige blogginnlegget. Dagen etter kom eg over ei praktærfuglhoe ved Voksevegen på sørsida av Sandsøya. Denne høgarktiske arten, som er svært uvanlig å sjå i Sør-Norge, hadde eg aldri sett før. Den vart då min 225. fugleart på Sandsøya og Voksa, og min andre nye art for øyane i 2016. Den forrige nye arten var trielen som eg såg på Sandsøya i mai. Praktærfuglen vart berre sett ettermiddagen den 13. desember. Dagen etter var den sporlaust borte...

Praktærfugl 1K+ F, Voksevegen 13. desember 2016

Praktærfugl 1K+ F, Voksevegen 13. desember 2016
Her med ei hofarga sjøorre til venstre. 

Vinterfunn av SMÅSPOVE(!)

Dagen etter det igjen, altså den 14. desember, kom eg over noko som var endå sjeldnare. Her var det ikkje arten som var sjelden, men tidspunktet den vart observert på. Arten det var snakk var SMÅSPOVE. Spova vart sett i lag med ei flokk storspover på Sande på sørsida av Sandsøya. Småspova, som er ein vanlig hekkefugl her til lands, overvintrar hovudsaklig i Afrika og er uvanlig å sjå i Europa vinterstid. I Norge minkar antallet utover i september, og frå oktober og utover er den svært sjeldan å sjå. Det er ein del funn frå oktober og november frå tidligare år, men vinterfunn, altså funn frå desember, januar og februar, er det ikkje mange av. Etter det eg har funne ut, så er det snakk om berre eit par handfullar med vinterfunn frå tidligare år. På www.artsobservasjoner.no ligg der ute to vinterobservasjonar av småspove, ein frå 28. desember 1972, og ein frå 31. januar 2010. Ingen av desse funna er så vidt som eg veit dokumenterte, og dermed kan ein jo alltids stille eit spørsmålsteikn rundt observasjonen. I tillegg til desse har det i følge Norsk vinterfuglatlas blitt observert småspove seks gongar vinterstid. I verste tilfelle så har eg altså det 9. vinterfunnet av arten i Norge. Med så få vinterfunn, er det jo ingen tvil om at småspova ikkje akkurat er talrik i Norge i vintermånadane. 

Småspova vart på nytt observert den 21. desember, denne gongen også på sørsida av Sandsøya, nærmare bestemt i Kinna nokre hundre meter lenger vest frå der den blei sett sist. Den holdt seg då i lag med ei flokk på 17 storspover. Småspova var kvikk og rask og i fin form. Med ein så mild vinter som vi har hatt til no, så har ikkje spova hatt store problem. Høgst trulig så vil den greie seg greit gjennom vinteren, visst den då ikkje bestemmer seg for å trekke mot sørligare breddegrader. 

Småspove, Sande, Sandsøya 14. desember 2016
Her i lag med ei storspove (t.v.).

Småspove, Sande, Sandsøya 14. desember 2016

Småspove, Sande, Sandsøya 14. desember 2016
Her er småspova t.v. og ei storspove t.h.

Småspove, Kinna, Sandsøya 21. desember 2016
Her i lag med storspover.

Småspove, Kinna, Sandsøya 21. desember 2016

Mykje tundragjess i farta...

I løpet av den siste veka har det dukka opp eit bra antall tundragjess langs Norskekysten. Her i fylket vart det for eksempel observert ei flokk på småpene 103 ind. på Aukra 18. desember. Den samme dagen vart det også sett ei flokk på 65 ind. på Giske utanfor Ålesund. I og med at det har vorte sett så mykje tundragås, så har eg jo berre venta på at det skulle dukke opp nokre her også. På Voksa brukar det ofte å raste flokkar vinterstid, av dei artane med gås som er i området. Då eg sjekka Voksa for nokre dagar sidan var det ingen gjess å sjå. I forgårs då eg kom igjen på ferja, kom det derimot flygande ei flokk med tundragås og landa på markane litt nordvest for ferjekaia. Denne flokka var på 41 ind., noko som eg i farta trur må vere det høgste antallet eg har hatt i ei flokk her på øyane. I lag med desse gjessene vart det også sett ei kvitkinngås. 

Desse tundragjessene er av den austlige underarten, albifrons, som hekkar på den sibirske tundraen. I enkelte av flokkane med tundragås som har blitt sett rundt omkring, har det også vorte sett sædgås av underarten rossicus. Dette er også fuglar som hekkar på tundraen i Sibir. Kanskje dukkar det opp nokre av dei også her etterkvart...

Tundragjess ua. albifrons, Voksa 21. desember 2016

Havsvale på ville veiar...

Kl. 9 på morgonen den 12. desember fikk fikk eg ein telefon frå dei som driv fiskemottaket på Sandshamn på Sandsøya. Då eg såg kven som hadde ringt, tenkte eg med ein gong at no hadde dei funne enten ein måse eller ei havsvale. Då eg ringte opp igjen, kunne dei meddele at det var ein liten mørk fugl med noko kvitt på seg. Ein slik beskrivelse passa ikkje med noko anna enn ei havsvale, eventuelt ei stormsvale. Av desse to var sansynligheita størst for at det var ei havsvale. Havsvala hekkar nemlig to til tre plassar her i distriktet, medan stormsvale berre er påvist hekkande her i fylket ein gong. På landsbasis er det også betydelig ferre stormsvaler som hekkar, enn det er havsvaler. Stormsvala er påvist hekkande, eller antatt hekkande, ein handfull plassar, medan havsvala er påvist hekkande på ca. 10 lokalitetar langs kysten frå Sunnmøre og nordover.

Så var det ei havsvale, eller ei stormsvale? Berre 5-10 minutt etter at eg hadde blitt oppringt, var eg på plass på Sandshamn. Då eg kom satt dei og holdt fuglen. Den hadde blitt tatt godt vare på, og var i fin form. Og arten det var snakk om, var som eg trudde, ei havsvale, ein nylig utflygd årsunge. Det var mannskapet på båten Eldorado, som låg til kai på Sandshamn, som opprinnelig hadde funne fuglen liggande på kaia. Dei gav den vidare til dei som driv fiskemottaket, som igjen tok kontakt med meg. Då eg fikk fuglen i hendene kjente eg med ein gong at dette måtte vere ei havsvale i god kondisjon. Det virka heller ikkje som om verken vinger, bein eller noko anna var skada. Eg tok den difor med meg heim. Det første eg gjorde då eg kom heim, var å ta vekta på fuglen. Vekta stoppa på 27,73g. Dette er over gjennomsnittet på 25g som vekta til voksenfuglar ligg på. Dermed hadde eg rett i at svala var i god kondisjon. Og i og med at den ikkje var skadd på noko vis, var det berre å vente til det blei mørkt for så å sleppe den fri. Eg la den i ei pappkasse der den fikk ligge i fred i påvente av mørkets frambrudd. Desse fuglane er såpass dårlige på land at dei ikkje kjem inn frå havet, til koloniane der dei hekkar, før etter mørkets frambrudd. Hadde dei komt inn over land på dagtid, kunne dei fort vorte eit lett bytte for måsar, kråkefuglar og andre predatorar. Og i og med at dei har denne tilpassninga, er det så og seie, om ikkje komplett umulig, å få dei til å flyge på/frå land på dagtid. Ein må difor vente til det er mørkt før ein slepper fri ein slik fugl.

Her er havsvala på vekta. Vekta stoppa, for å vere ei havsvale, på småpene 27,73g. Det meste tydar altså på at denne fuglen ikkje har vore så mange dagane ute av reiret.

I denne pappkassa oppbevarte eg havsvala til det blei mørkt og ho kunne bli sett fri. Pappkassa ser på dette bildet ganske stor ut, men det er nok heller fuglen som er liten. Med ei gjennomsnittsvekt på 25g, og ein kroppsstørrelse og vingespenn ca. som ei låvesvale, så er dette ein ganske liten fugl. 

Det at det skulle dukke oppe i stranda havsvale no, var ikkje overraskande. Det er nemlig i desse tider at årets havsvaleungar forlet reira. Frå og med månadsskiftet av september/oktober startar dei første ungane å forlate reira. Dette er fuglar som har blitt klekt tidlig og samtidig hatt heilt optimale vekstvilkår. Fuglar som er klekt seinare, og kanskje ikkje blir like godt mata pga. dårlig næringstilgong, vil ikkje forlate reira før i slutten av november og utover i desember, akkurat i denne perioden vi no er inne i. Det er slike nyutflogne ungar som ofte kjem på avveiar og då endar på land, ofte kombinert med uvër. Denne gongen var det derimot ikkje snakk om noko uvër. Natt til den 12. desember var det stjerneklart, kaldt og vindstilt.

Så kva er forklaringa på at denne havsvala enda på land? Normalt er det jo som sagt etter uvër med sterk pålandsvind at ein finn havsvaler stranda på denne måten. Men stjerneklart og vindstilt kan ein vel ikkje akkurat kalle for uvër... Nei, slik eg ser det så har nok muligens akkurat denne fuglen blitt tiltrekt av små fiskerestar rundt fiskemottaket, som dei er svært dyktige til finne. Etter at den då har komt inn på hamna kan den ha blitt tiltrekt av lyset frå lyskastarane som lyser opp kaia, og då på eit eller anna vis enda på land. Hadde det då blitt for lyst då dette skjedde, kan instinkta ha tatt overhånd, og den ville ikkje ta til vingene igjen. Det er så og seie alltid unge havsvaler som hamnar på land på denne måten. Desse er uerfarne, og då kan det fort ende akkurat slik.

Legg merke til den uniformt ferske fjørdrakta utan slitasje på verken enkeltfjører eller fjørgrupper. Ein kan også legge merke til dei svært spisse ytre håndsvingfjørene. Dette er jo klassiske juvenilfjører. Havsvala hadde også fortsatt ungelåten sin, altså den gav den samme lyden som dei gir medan dei ligg i reiret. Ein voksen fugl har heilt andre lydar. Alle desse karakterane, og fleire, gjer at denne fuglen lett kan bestemmast til 1K, altså ein fugl klekt i 2016. 

Havsvale 1K

Havsvale 1K

Havsvale 1K

Havsvale 1K

Havsvale 1K

Havsvale 1K

Då klokka starta å nærme seg 16.30, og det hadde blitt mørkt, var det på tide å gi den friheita tilbake. Før eg frakta den dit eg skulle sleppe den fri, blei den ringmerkt. For med ein ring på beina, kan eg visst eg er heildig, få vite korleis det går med fuglen. For dukkar den opp ein plass i åra som kjem, veit eg jo at det gikk bra... Og med ein ring på beina som er unik for akkurat denne fuglen, kan ein lett sjå at det er denne havsvala det er snakk om.

Etter at havsvala var ringmerkt køyrde eg den heilt vest på Sandsøya, heilt ut i storhavet. Etter at eg tok den opp av pappkassa eg oppbevarte den i, satte eg den opp på handa mi. Så snart eg slapp grepet på fuglen begynte den å flakse med vingene opp i mot vinden, og nokre sekund etter flaug den avgårde, så fint som berre det. Det gikk akkurat slik ein håper det skal gå. Måtte denne havsvala få eit langt og godt liv. Og kanskje ser eg den igjen ein dag? kven veit... 

Ungemerking av stormåsar 2016

Etter at eg i 2012 fikk ein såkalla b-lisens innanfor ringmerking, slik at eg kunne ringmerke måsar, har eg kvar sommar ringmerkt måseungar. Det første året, altså i 2012, ringmerkte eg måseungar i kolonien i Goksøyra på Runde, samt i kolonien i Vorakletten på Sandsøya. I tillegg til dette padla eg også rundt med kajak og ringmerkte svartbakungar på skjær og holmar mellom Sandsøya og Voksa. Eg har også vore så heldig at eg har fått vore med til Svinøya og då fått ringmerkt nokre svartbakungar også der. Dessverre så blei det ingen Svinøy-tur på meg i 2016.

I åra etter har eg i tillegg til desse lokalitetane også starta å ringmerke i koloniane på Storholmen i Sande kommune, i Gjerdsvika i Sande kommune, og i Kvalsvika på Nerlandsøya i Herøy kommune. Det året eg så lagt har ringmerkt flest måseungar var i 2013. Då ringmerkte eg totalt 290 måseungar, fordelt på artane gråmåse, sildemåse og svartbak. Det året hadde nemleg gråmåsane og sildemåsane ein god ungeproduksjon, noko som gjorde det mulig å ringmerke så mange som eg faktisk gjorde. Det så langt beste året for svartbaken kom året etter. Då ringmerkte eg over dobbelt så mange ungar som eg har gjort alle dei andre åra.

Då, etter å ha fortalt litt om korleis det har vore åra før, korleis gikk det med hekkinga i 2016?

Lite ungar å finne... 
2016 blir definitivt ikkje huska som eit bra år for måsane. I den største kolonien eg er innom, den på Storholmen, var det så og seie ikkje ein einaste unge å sjå. I denne kolonien hekkar det fleire hundre stormåsepar. Flest gråmåsar, nokre titals par sildemåsar, og nokre få par med svartbak. Faktisk så fikk eg ikkje ringmerkt fleie enn 9 gråmåseungar og 1 sildemåseunge i denne kolonien i 2016. Dette er det soleklart dårligaste resultatet eg har hatt sidan eg var der første gong i 2013.

For å kome meg til Storholmen brukar eg kajak. Turen går frå sørsida av
Sandsøya og er 9 km ein veg. 

Slik ser delar av måsekolonien på Storholmen ut. Bildet er tatt i nordaustlig
retning, og ein ser blant anna Kvamsøya, Voksa og Åram. 

Gråmåse pullus, Storholmen 6. juli 2016
Ein av dei svært få gråmåseungane som såg dagens lys på Storholmen i 2016.

Likeins var det i kolonien i Vorakletten på Sandsøya. Nesten ikkje ein einste unge kom på vingene der heller. Noko betre var det derimot i Gjerdsvika, i Kvalsvika på Nerlandsøya og i Goksøyra på Runde. Det var her eg ringmerkte dei fleste måseungane i 2016. Den kolonien som hadde det beste hekkeresultatet i år, var soleklart kolonien i Goksøyra på Runde. Her hekkar det ein stad mellom 100-150 gråmåsepar, 2-4 svartbakpar og eit og anna sildemåsepar. Totalt fikk eg ringmerkt 42 gråmåseungar og ein svartbakunge i denne kolonien i år. Dette er det høgste antallet eg har ringmerkt i denne kolonien.

Slik ser utsikra ut frå måsekoloneien i Goksøyra på Runde. 

Gråmåse pullus, Goksøyr, Runde 2. juli 2016

To gråmåseungar som skjuler seg i graset.
Goksøyr, Runde 2. juli 2016

Totalt blei det i 2016 ringmerkt 109 gråmåseungar, noko som med årets generelt dårlige ungeproduksjon, må kunne kallast bra. Under kan ein sjå ein av fuglane som eg ringmerkte i måsekolonien i Kvalsvika på Nerlandsøya. Den dukka opp på Sandshamn på Sandsøya første gong den 15. august. Her er den avbilda 31. august. Så langt siste observasjon av J793K gjorde eg på Sandshamn så seint som den 6. desember.

Gråmåse 1K (J793K) Sandshamn, Sandsøya 31. august 2016
Denne måsen blei ringmerkt som ein ikkje flygedyktig unge i
Kvalsvika på Nerlandsøya den 8. juli.

Av desse 109 ringmerkte gråmåsane har eg gjennfunne fleire lokalt. Eg har også fått eit gjenfunn på ein fugl i Bergen. Det vil garantert kome fleire gjenfunn her etterkvart, også frå utlandet. På dei 534 gråmåseungane eg har fargeringmerkt i åra 2012-2015 har eg ein gjenfunnsprosent på ca. 30%. Ringmerker eg altså tre fuglar, er det stor sjans for at i alle fall ein av dei blir sett.

Når det gjaldt sildemåsane, så ringmerkte og totalt 6 ungar her. Sildemåsane var veldig seine i år. Faktisk var det nyklekte ungar å sjå så seint som den 8. juli. Det at ungane ikkje var store nok til å få påsatt fargeringar, då eg ar i koloniane, i kombinasjon med at dei også nok hadde eit dårlig år med få ungar, gjorde at eg ikkje fikk ringmerkt flerie. Det skal også seiast at arten ikkje blei prioritert i år.  

Også få svartbakungar...
Også svartbaken hadde eit særs dårlig år i 2016. I området rundt, og mellom Sandsøya og Voksa, var det fleire plassar der ikkje var ein einaste unge å sjå, då eg var rundt og skulle ringmerke i første halvdel av juli. Særlig rundt Voksa og Marøya var det ekstremt dårlig. Kun ein einaste unge kom eg over her. Det var riktig nok fleire ungar å sjå tidlig, men før desse hadde blitt 2 veker gamle hadde dei fleste fordufta. Det virka som om hekkemotivasjonen til svartbakane var dårlig. Måsane er såkalla overskotshekkarar, og så snart dei kjem ut på minussida og det kostar for mykje å oppfostre ungane, gir dei berre opp. Slik var det i år. Det tydar nok på at kondisjonen til fuglane ikkje var på topp. Dei hadde nok rett og slett ingenting å gå på.... Desse måsane blir jo potensielt veldig gamle, dei kan i alle fall bli både 20 og 30 år gamle, og dei kan alltids få fram ungar igjen til neste år. Dei set ikkje livet på spel for å få ein unge eller tre på vingene.

Totalt fikk eg ringmerkt 35 svartbakungar i 2016. Dette er faktisk eit meget bra antall, i alle fall tatt i betrakning av at det over eit stort område ikkje var ein einaste unge å sjå.

Kajakpadling mellom Sandsøya og Voksa under ringmerking av svartbakungar

Her er eg i Åramsundt, søraust for Voksa. 

I Åramsundet kom eg over 3 svartbakungar.
Den ein av de la på svømm og måtte plukkast opp.

Dette trearkullet ringmerkte eg i Åramsundet. Desse 3 ungane blei dei første
ringmerkte på akkurat denne lokaliteten.

Av dei 35 ringmerkte svartbakungane i 2016, fikk 32 påsatt fargeringar i tillegg til metallringen. Dei andre tre var for små til å få påsatt ein slik fargering. Eg merker ungane når dei er så store som mulig, då dette aukar sjansjen for at dei kjem seg på vingene, og ikkje blir tatt av ein eller annan predator før dei kjem så langt. Fuglen under, med fargering JJ540, er ei slikt eksempel. Denne hadde nok under ei veke igjen før den var flygedyktig, då eg ringmerkte den på Storholmen i Sandsvågen på Sandsøya den 21. juli. 

Svartbak 1K (JJ540), Sandshamn, Sandsøya 19. august 2016

Av dei 32 svartbakungane som fikk påsatt fargeringar i 2016, har eg så langt fått gjenfunn på fire. To av dei har blitt observert ikkje langt frå kvarandre i Skottland, ein i Nederland og ein på Karmøy i Rogaland. Det vil nok garantert kome fleire gjenfunn på 2016-generasjonen etter kvart. Av dei 188 svartbakungane som eg har fargeringmerkt i åra 2012-2016, så har eg gjenfunn på ca. 1/3 av fuglane. På ungane som blei ringmerkt i 2012 har eg ein gjenfunnsprosent på småpene 46,7%. Det å få gjenfunn på nesten kvar andre fugl er jo innafor!

Her har årets ungfuglar av svartbak blitt observert. Ein på Karmøy i Rogaland, 

to i Skottland, og sist men ikkje minst ein i Nederland. 

Her er svartbaken som har blitt observert i Nederland. Dette er ein av to ungar i kullet som eg ringmerkte på Leinatangen på Sandsøya den 11. juli. 

Svartbak 1K (1. vinter), Scheveningen, Nederland 9. november 2016

Kvifor ringmerker eg måseungar?
Så er det store spørsmålet, kvifor ringmerker eg desse måseungane? Eg vil rett og slett lære meir om måsane. Både med tanke på forflytningar regionalt, nasjonanlt og internasjonalt, draktutvikling osv. For min eigen del så er nok det mest interessante å følgje måsane regionalt, og også det å sjå på fjørdraktutviklinga til dei forskjellige fuglane. Det er masse data på kva fuglane gjer når dei sprer seg utover både nasjonalt og internasjonalt, men data frå lokalområdet her, er det lite av...

Denne ringmerkinga, der eg sett på fargeringar, er ein del av eit nasjonalt fargemerkingsprosjekt. Det blir merka måseungar med fargeringar i mange måsekoloniar langs Norskekysten, og då er jo det å ha data frå her i distriktet også, ikkje så dumt. Og når ein først går rundt i koloniane, så får ein jo også sett på korleis det står til med tanke på ungeproduksjon og slikt. Eg får riktig nok ikkje eksakte tal på ungeproduksjon, men ein ser jo tendensen.

Tidligare hadde det ikkje blitt merkt mange måseungar i Møre og Romsdal med fargeringar. Det har riktig nok vore ringmerkt måseungar med metallring i mange tiår, men dataane desse gir, samanlikna med dei som i tillegg har ein fargering på beina, blir som dag og natt, og nesten litt til. Ein fugl med fargering kan ein følge på ein daglig basis. For medan ein metallring i dei fleste tilfeller ikkje er mulig å lese av i felt, kan ein fargering lesast av relativt greit på opp til 3-400 meters hold ved hjelp av eit teleskop. Og når ein enkelt kan følgje fuglane slik på eit individnivå, så gir dette eit veldig bra innblikk inn i livet deira. Og skal ein lære dei betre å kjenne, så er jo det akkurat det som må til.

Som mange nok sikkert har fått med seg tidligare, så er eg nok over middels interessert i aldersbestemming av måsar. Då er det svært verdifullt å kunne studere fjørdraktene til desse fuglane som har kjent alder. Ein gråmåse er for eksempel ikkje fullt utfarga før den er er 3-4 år gammal. Normalt heng der igjen enkelte immaturkarakterar også når fuglen er 3 år gammal. Det å kunne studere dei forskjellige draktene, frå den er i den første fjørdrakta si, juvenildrakta, til den er utfarga 3-4 år seinare, er den beste måten å lære seg å aldersbestemme på. For veit ein når fuglen er merkt, har ein alltid fasiten i bakhand.

Her er eit eksempel på ein fugl i forskjellige aldrar og fjørdrakter. No i 2016 er det første gong denne gråmåsen med fargeringkode J4712, som blei ringmerkt som ein ikkje flygedyktig reirunge i Vorakletten på Sandsøya i 2012, er fullt utfarga.

Grashoppesongarar 2016

2016 vart den sjuande sesongen med kartlegging av grashoppesongarar på Sandsøya og Voksa. Som eg har skrive her på bloggen mange gongar tidligare, så starta det i 2010 med at eg ville prøve å finne ut kor mange grashoppesongarar vi faktisk hadde her på øyane. Difor starta eg å fotodokumentere alle dei forskjellige individa. Dette gikk jo greit til eg kom opp i eit visst antall fuglar, då blei det plutselig ein del vanskligare å skille dei frå kvarandre. Grashoppesongarar har ofte veldig distinkte teikningar og fargar i fjørdrakta. Dette gjer det mulig å skille forskjellige fuglar frå kvarandre. Kjem ein derimot opp i eit x-antall fuglar, så er faren stor for at det dukkar opp individ ein ikkje sikkert kan skille frå kvarandre på draktdetaljar åleine. For å gjere det mulig å skille alle songarane frå kvarandre måtte vi difor då starte å ringmerke dei. Det er nemlig den einaste sikre måten ein kan skille individa frå kvarandre, og også då samtidig følge dei frå år til år. Dei første tre åra var det Kjell Mork Soot, leiaren av Sunnmøre Ringmerkinsgruppe, som kom og ringmerkte songarane. Eg hadde nemleg ikkje ringmerkingslisens, noko ein må ha for å kunne ringmerke fuglar. Etter at eg fikk min lisens i 2013, har eg kunne ringmerke fuglane sjølv. Eg har også då kunne utvida området der eg kartlegger arten, til då også å dekke ytre Herøy kommune, indre Sande kommune, og delar av Ørsta kommune.

Målet for 2016-sesongen var å utvide søkeområdet etter arten, men samtidig vidareføre det eg hadde gjort åra før. Eg ville følge den samme metodikken som eg har følgt sidan 2011. Skal ein ha samanliknbare data, så kan ein ikkje berre plutselig finne på noko nytt...

Slik går eg rundt, med ein liten høgtalar og spelar song av grashoppesongar.
Dette gjer eg for å finne ut om det er ein hann på lokaliteten eller ikkje.
Er det ein hann der, røper den seg ofte ganske umiddelbart. 

Frå slutten av april til ut mai, når grashoppesongarane ankjem landet etter å ha tilbrakt vinteren i Afrika, går eg rundt og spelar grashoppesongarsong på potensielle lokalitetar der dei kan finne på å slå seg ned. Har ein hann ankomt lokaliteten så reagerer den som regel enten med lyd, eller at dei kjem flygande mot lydkjelda for å jage bort det dei trur er ein inntrengjar,  Dette gjer eg for å få ein eksakt ankomstdato på fuglane. Får ein ei lang nok rekke med data her, så kan det jo bli interresant. I 2016 hadde eg mi første runde rundt for å sjekke lokalitetar for grashoppesongarar den 27. april. Og berre tre dagar sinare hadde eg allereie lokalisert året første grashoppesongar, den første i Norge i 2016.

Ein 2K hann
Den første grashoppesongaren i Norge i 2016 vart lokalisert i Våge på Sandsøya den 30. april. Dette er det første aprilfunnet eg har av arten sidan 2011. Årets første fugl viste seg også å vere litt spesiell...

Grashoppesongar 2K M, Våge, Sandsøya 30. april 2016

Det spesielle med denne hannfuglen var at den hadde ein nesten komplett juvenil stjert. Det vil seie at den fortsatt hadde dei fleste av dei fjørene (juvenilfjørene) som voks ut då den var ein unge. Direkte oversatt vil dette altså seie at fuglen blei klekt i 2015, og demed var under 1 år gammal då eg fanga den inn og ringmerkte den i april 2016. Normalt så blir både kropps-, sving- og stjertfjører, samt vinge- og stjertdekkarar skifta i tidsrommet frå dei flyg ut av reiret om sommaren til dei ankjem Norge neste vår. Det vil altså seie at ein fugl om våren, sjølv om den kanskje ikkje blei klekt meir enn 9-10 månadar i forvegen, ikkje kan skiljast frå eldre fuglar. Denne utgjorde altså ein av dei få unntaka her...

Kva gjer desse fjørene til juvenilfjører... 

Under finn du eit bilder av fuglen, samt ei nærmare forklaring på kvifor desse stjertfjørene er juvenile, og denne hannen dermed kan bestemmast til 2K (2. kalenderår).

Grashoppesongar 2K M, Våge, Sandsøya 30. april 2016

Legg merke til det lyse feltet som går gjennom stjertfjørene like langt ute kvar enkelt fjør. Dette er ei såkalla "svoltsone" . Ei slike sone oppstår når fjørveksten stoppar og startar igjen. Denne stoppen skjer pga. fuglen ikkje har fått, eller har funne, tilstrekkelig med mat ei periode. Då blir veksten av stjertfjørene nedprioritert, og stoppar slik at den ikkje skal konkurrere med andre mykje viktigare biologiske prosessar, som for eksempel kroppsvekst, vekst av kropps- og svingfjører osv. Fjørveksten vil starte opp på nytt når fuglen har fått tilstrekkelig med næring. Ser ein på kor denne sona er plassert på fjørene, så har akkurat denne fuglen, då den var ein liten unge, hatt eit døgn med dårlig næringstilgong. Dette har skjedd seint i reirperioda, ikkje alt for lenge før den forlot reiret. Eit slikt gjennomgåande felt, som ligg like langt ute på kvar enkelt fjør, ser ein utelukkande på juvenilfjørene. Eldre fuglar har normalt ikkje (med mindre den har mista heile stjerten ved eit uhell) ein synkron fjørvekst, der alle fjørene veks ut på likt. Hadde difor ein voksen fugl, mot formodning, hatt ei slik sone, så hadde denne sona høgst trulig ikkje vore like langt ute på kvar enkelt fjør, då fjørene ikkje hadde komt like langt i vekst før veksten stoppa opp. Ein voksen fugl samanlikna med ein reirunge, vil også ha ein mykje mindre sjangs på å få ei slik "svoltsone", då dei har heilt andre forutsetningar når det gjeld det å finne seg tilstrekkelig med mat, slik at fjørveksten ikkje stoppar opp på denne måten. Då er det verre med ein unge som må vente på at foreldra kjem og matar den... Finn ikkje foreldra tilstrekkelig med mat, for eksempel pga. dårlig vær, så har ikkje ungen muligheit til å finne maten sjølv. Den må berre vente og håpe på det beste. Og då blir som nemnt veksten av stjertfjørene, som er veldig energikrevjande, nedprioritert, slik at den ikkje skal konkurrere med andre mykje viktigare kroppslige prosessar, som også treng energi. Det hjelp jo ikkje at stjerten fortsetter og vekse visst ungen svelt i hel...  

Men det er ikkje berre denne "svoltsona" som gjer at ein kan sjå at desse fjørene er juvenile, også forma og kvaliteten på fjørene er viktige... Som ein ser på bildet så er ikkje alle sjertfjørene juvenile. To av fjørene bryt nenlig den gjennomgåande "svoltsona". Dette er fjører som er skifta ut, og då er av adult-type. Desse er samanlikna med juvenilfjørene, som er smale og spisse, breiare og meir avrunda og av ein betre kvalitet. Det å få ei slik direkte samanlikning av både juvenile og adult-type fjører, er veldig pedagogisk. 

Grashoppesongar 2K M, Våge, Sandsøya 30. april 2016

På dette bildet av stjerten frå undersida, ser eit tydelig forskjellen på form og kvalitet på juvenilfjørene, samanlikna med dei to utskifta fjørene av adult-type. Legg også merke til at dei juvenile fjørene er godt bleikte og slitte i fjorhold til dei to utskifta relativt ferske fjørene. Det er jo ikkje rart, då desse fjørene ikkje har vore utskifta sidan ungen blei klekt i fjor sommar. Dei to adult-type fjørene har blitt utskifta reativt nylig, og har difor ikkje rukket og blitt bleikte og slitte på samme måten. 

Grashoppesongar 2K M, Våge, Sandsøya 30. april 2016

Lite gunstige trekkfothold...
Etter at den første fuglen i Våge vart lokalisert den siste dagen i april, såg eg føre meg at 2016 skulle bli eit godt år for arten. Sjølv om det tok 8 nye dagar før den neste hannen dukka opp, var eg fortsatt optimist. Årets andre grashoppesongar kom eg nemlig over, også det i Våge, den 8. mai. Lokaliteten blei sjekka dagen i forvegen, utan at det då var ein fugl på plass. Det vil altså seie at denne hannen ankom staden natt til den 8. mai.

Slik såg lokaliteten i Våge ut, der årets andre grashoppesongarhann dukka opp.

Imotsetning til fuglen frå den 30. april, var det ingen karakterar på denne som gjorde at den kunne aldersbestemmast til anna enn 2K+, altså ein fugl klekt i 2015 eller tidligare.  Alt av stjertfjører m.m. var av adult type.

Grashoppesongar 2K+ M, Våge, Sandsøya 8. mai 2016

Her ser ein stjerten på årets andre grashoppesongar. Her er alle stjertfjørene breie og fint avrunda. Dette er fjører av adult-type. Samanlikn denne stjerten med den 2K hannen over. Då ser ein tydelig forskjellen på ein nesten komplett juvenil stjert, som ikkje er utskifta, og ein stjert der alle fjører er mytte til adult-type. 

Grashoppesongar 2K+ M, Våge, Sandsøya 8. mai 2016

Etter at årets andre fugl, det også ein hann, dukka opp i Våge den 8. mai, hadde vi nokre fine dagar med gode temperaturar og generelt gunstige vèrforhold. Alt låg altså til rett for at det skulle ankome fleire grashoppesongarar. Til tross for dette gjorde det ikkje det. Og når vèret slo om med nordavind og lave temperaturar, nokre dagar etter, var det langt i frå gunstig med tanke på å få inn eit bra antall med grashoppesongarar. Den 14. mai var det for eksempel ikkje meir en 4-5 grader celsius på dagtid. Dette blei etterfulgt av ca. 2  veker med nordlige vindar, nedbør og lave temperaturar, og la ein effektiv dempar på det meste av småfugltrekket.

To hannar som danna par? 
På Sandsøya og Voksa dukka det riktig nok opp nok ein fugl. Den 20. mai satt det og song ein grashoppesongarhann på ein ny plass i Våge, nokre hundre meter lenger NV i frå der grashoppesongar "33" hadde hatt tilhold sidan den 30. april. Eg rekna med at dette var ein ny hann, og satt difor opp mistnettet for å fange den inn. Etter ei lita stund hang fuglen i nettet. Det viste seg då at hannen som song var nettopp grashoppesongar "33". Den hadde berre flytta seg til ein ny lokalitet. Men det var ikkje berre denne grashoppesongaren som var på denne lokaliteten. Medan eg dreiv og prøvde å fange inn songaren som song, altså songar "33", var der nok eit individ som vart både sett og høyrd i området. Denne fuglen flaug også i nettet som eg hadde oppe. Dessverre så traff den på utsida av ein av nettposane og datt i bakken, for så å flyge vidare. Etter dette vart den litt meir skeptisk, og det lukkast dessverre aldri å få fang den inn, tross fleire fangstforsøk også i dagane etter. Der og då var dette i og for seg greit, men etter å ha fått sett fuglen viste det seg at det at eg ikkje fikk fanga den inn, var ekstra surt. Denne ukjente fuglen hadde nemlig ringar på beina, både ein metall og ein gul fargering med nummer på. Ja, det var ein av mine fuglar som hadde slått seg i lag med songar "33". I og med at eg hadde kontroll på begge fuglane eg hadde ringmerkt på Sandsøya og Voksa, så langt i 2016, så måtte dette altså vere ein fugl som hadde blitt ringmerkt åra i forvegen, då mest sansynligvis også det på Sandsøya og Voksa. Denne holdt seg i lag med songar "33", og det meste tyda på at desse hadde danna par. Problemet var berre då at eg berre har ringmerkt hannfuglar tidligare, i alle fall så godt som. Oppførselen på denne ukjente fuglen, både når eg spelte lyd til den, men også når songar "33" song, kunne tyde på at dette også faktisk var ein hann. Den var nemlig veldig aggressiv både mot den lyden eg spelte, men ikkje minst også ovanfor songar "33". Så lenge songar "33" ikkje song gikk dei veldig godt i lag, men så snart den gav lyd frå seg, reagert den ukjete fuglen med "kjeftig" og også å flyge etter songar "33". Denne kjeftelyden er ein lyd som eg berre har høyrd av hannfuglar tidligare, og også det at den dreiv og jaga på den syngande hannen, altså songar "33", peika sterkt i retning av at det faktisk var to hannar som hadde slått seg i lag. Dessverre så fikk eg aldri lest av fargeringen denne ukjente fuglen hadde. Den var ikkje samarbeidsvillig nok til det... Og i og med at eg aldri fikk fanga den inn heller, så blei den til min store frustrasjon aldri identifisert. Det einate eg kan seie med sikkerheit, er at dette var ein tilbakevendande fugl.

Då grashoppesongarhann "33" starta å synge igjen den 30. juni, var den ukjente ringmerkte fuglen verken å høyre eller sjå. Akkurat dette med at den starta å synge igjen i månadsskiftet juni/juli er jo klassisk. Dei har som oftast ei lita sangperiode etter det første ungekullet, før dei igjen blir tause når dei eventuelt startar på ungekull nummer to. Kva dette ville seie med tanke på om den ukjete fuglen var ein hann eller hofugl, veit eg ikkje. Dei kunne jo berre ha holdt i lag ei lita periode, før hann "33" fann seg ei ordentlig hoe. Dette blir uansett berre synsing, noko fasitsvar får eg dessverre aldri.

Grashoppesongarar utanfor Sandsøya og Voksa 
Som eg skreiv litt tidligare i dette blogginnlegget, så var eit av årets mål å utvide søkeområdet etter grashoppesongarar. Sidan 2013 har eg i tillegg til å ha god kotroll på songarane på Sandsøya og Voksa, også hatt relativ grei kontroll på songarane i indre Sande kommune, ytre Herøy kommune og delar av Ørsta kommune. Før årets sesong hadde eg planar om å utvide området til også å dekke Vågsøya og Stadlandet, heilt nord i Sogn og Fjordane. I nomalsesongar eller gode år, kan det vere rikelig med grashoppesongarar her. Slik 2016-sesongen utarta seg, blei desse ambisjonane eigentleg for det meste lagt på is. Eg hadde også jamn kontakt med ein av kompisane mine, Ståle Sætre, som fleire gongar var i dette området. Han kunne meddele at det var akkurat like dårlig der, som det var nokre få kilometer lenger nord, på Sandsøya og Voksa. I og med at han hadde grei kontroll på om der var grashoppesongarar eller ikkje, og at det generelt var lite songarar å oppdrive, såg eg på det å reise dit som heller bortkasta. Då var det betre å fokusere ekstra på det området som eg allereie sjekkar.

Den første lytterunda eg hadde utanfor Sandsøya og Voksa vart gjennomført natt til den 8. mai. Denne natta lukkast det å lokalisere to grashoppesongarar. Den første var ein syngande hann på Remøy på Remøya. Grashoppesongarhannen satt og song på nordsida av vegen, like bak busskuret som står der. I juni i fjor ringmekte eg ein hann nokre timeter unna, rett på andre sida av vegen. Etter å ha fått fram fuglen ved hjelp av å spele litt lyd til den, såg eg med ein gong at den hadde ein metallring på venstre bein. Dermed var det berre ein ting å gjere, å fange den inn. Etter nokre minutt med opprigging av nett og å prøve å lure den i nettet, så hang den endelig der. Då var det berre ein ting som stod igjen, nemlig å lese kva som stod på ringen. Der stod det i tillegg til Stavanger Museum, Norway, som viste at det var ein norsk ring, også ringnummeret 1H36224. Dette var ein av mine fuglar, men kven av dei var det? Etter å ha slått opp i notatboka mi, kunne eg konstatere at dette faktisk var akkurat den samme hannen som eg ringmerkte rett på andre sida av vegen i 2015. Den var altså på plass for det andre året på rad.

Grashoppesongar 3K+ M, Remøy, Remøya 6. mai 2016
Denne songaren med metallringnr. 1H36224 var på plass for det andre året på rad. 

Etter det vellukka stoppet på Remøya, bar turen vidare til Voldsund på Leinøya, Myklebustvatnet på Bergsøya, Kvalsund og Kopparstad på Nerlandsøya, og Moltustranda, Gjerdsvika, Haugsbygda og Gursken på Gurskøya. På mange av desse stadane har eg hatt grashoppesongarar dei siste åra. Denne gongen var det derimot fint lite å høyre. Men før eg gav heilt opp, sjekka eg ein lokalitet i Haugsbygda der eg i 2014 ringmerkte ein hann. Denne kom også tilbake til den samme plassen i 2015. Kunne den vere der også i 2016? Det var ingen grashoppesongar som song då eg stoppa bilen på vegen like ved, så eg tenkte at her måtte eg prøve å spele litt lyd for å sjå om der var nokon som reagerte. Ikkje lenge etter at eg trykte på "play" svarte det ein hann ikkje langt unna. Eit kort augeblunk etter det igjen, suste den rett forbi der eg stod. Den flaug då og satte seg inne i ein hekk i ein hage. Etter å ha lyst på den med hovudlykta kunne eg konstatere at denne fuglen også hadde metallring på venstre bein. Eg hadde då berre eit lite problem, det var nemlig berre 20 min. til ferja mi, som går til Voksa, gikk frå Larsnes. Skulle eg prioritere å rekke den, slik at eg også fikk tatt lytterunda på Sandsøya og Voksa, eller skulle eg konsentrere meg om å få fanga inn songaren og dermed få lest av ringen... Eg greidde på utrulig vis å kome fram til at det var smartast å ta ferja heim igjen for å få tatt "runda" rundt på øyane heime, og heller reise tilbake til Haugsbygda neste morgon. Dermed køyrde eg avgårde utan å vite kven denne songaren var... Og på lytterunda heime var det sjølvsagt ingenting å oppdrive...

Morgonen etter reiste eg som eg hadde planlagt tilbake til Haugsbygda, då for å fange inn grashoppesongaren og dermed få lest av metallringen den hadde. Eg fryktar ofte at songar skal fordufte før eg enten får fanga dei inn og ringmekt dei, eller før eg får kontrollert ringane dei allereie har på beina. Som oftast er eg derimot heldig og dei er fortsatt på plass. Denne gongen hadde eg derimot ikkje flaksen med meg. For tross grundig gjennomgong av området, var fuglen som sunken i jorda. Hadde den virkelig forlatt området? Eg var og èr ganske sikker på, at dette var den samme grashoppesongarhannen som var på plass på lokaliteten for det tredje året på rad. Og då sysnt eg det var litt merkelig at den skulle ha forflytta seg vidare. Er du ein grashoppesongar og samtidig skal slå deg ned i dette området, så er egentlig denne lokaliteten den einaste logiske plassen. Uansett, eg måtte skuffa konstatere at eg denne dagen ikkje ville finne ut kven denne songaren var. Håpet mitt var at eg berre hadde truffe den på feil tidspunkt på døgnet. Eg har nemlig utallige gongar før komt over fuglar som ikkje har gitt livsteikn frå seg når eg har prøvd å få dei fram ved hjelp av lyd, for så å kome tilbake ein annan dag på eit anna tidspunkt på døgnet, og dei då er der og reagerer på lyd momentant. Måtte berre det vere forklaringa også her!

Natt til den 8. og natt til den 10. mai vart alle dei faste lokalitetane i ytre Herøy kommune og indre Sande kommune sjekka nok ein gong, utan at det resulterte i noko som helst. Og songaren som eg hadde hatt i Haugsbygda natt til den 7. mai vart aldri meir verken sett eller høyrd. Eg dreit rett og slett fullstendig på draget! Aldri meir skal eg prioritere ei ferje, det er i alle fall 100% sikkert.

Etter desse tre lytterundene i første halvdel av mai, hadde eg meg nok ei runde rundt på desse lokalitetane natt til den 28. mai. Kort fortlat så kom eg over ein syngande grashoppesongarhann. Den satt og song på Bø på Leinøya. Den blei forsøkt innfanga og ringmerkt, utan at det ville seg.

Då eg kom heim igjen etter denne økta, var eg inn på internet og sjekka artsobservasjoner.no for å sjå om det hadde blitt sett nokre spenandne fuglar i Møre og Romsdal, og i landet generelt. Då eg sjekka observasjonane i Møre og Romsdal, var det noko eg la spesielt merke til. Det hadde nemlig blitt høyrd og sett ein grashoppesongarhann på Sørheim i Ørsta den samme natta som eg hadde songaren "min" på Bø. Og i og med at eg uansett måtte tilbake for å fange inn den som satt på Bø, så måtte eg jo også inn å få ringmerkt songaren på Sørheim. Som sagt så gjort! Både songaren på Bø og den på Sørheim var av det samarbeidsvillige slaget, noko som resulterte i at dei fikk kvar sin metallring.

Sesongen 2016 enda altså med 4 grashoppesongarhannar utanfor Sandsøya og Voksa. For etter songarane på Bø og Sørheim dukka det ikkje opp fleire.

Det dårligaste året så langt...
Heller ikkje på Sandsøya og Voksa dukka det opp fleire grashoppesongarar i 2016. Det vart for eksempel ikkje observert ein einaste grashoppesongar på Voksa dette året. Dette har eg ikkje opplevd etter at eg hadde min første observasjon av arten på midten av 2000-talet. Ser vi på antall grashoppesongarhannar som har blitt observert på Sandsøya og Voksa frå 2010, til og med denne sesongen, så er antallet frå i år med 3 hannar, det lavaste eg har registrert. Då har eg rekna med den ukjente grashoppesongaren som holdt seg i lag med songar "33" i Våge på Sandsøya. Denne er jo mest trulig ringmerkt som hann og då med i talmaterialet frå åra i forvegen.

Her er ei oversikt over antall grashoppesongarhannar som har dukka opp i åra 2010-2016. 

Ser ein på søylediagrammet over, så ser ein at 2012-sesongen nesten var tilsvarande like dårlig som årets sesong. I 2012 hadde vi nemlig nesten tilsvarande vèrforhold, noko som nok gjorde sitt til å holde antallet på eit lavt nivå. Ei anna forklaring som kanskje kan forklare litt av det lave antallet grashoppesongarar i 2016, i tillegg til dei ugunstige vèrforholda, er det at grashoppesongarane tross eit greit antall i 2015, nok fikk fram veldig få ungar. For den som huska tilbake til fjoråret, så hadde vi gjennom våren og sommaren ei lang periode med nordavind og lave temperaturar, og samtidig store nedbørsmengder. Dette er langt i frå ei suksessoppskrift med tanke på å få ungar på vingene. Normalt så brukar det ikkje å vere vanskelig å sjå årets ungar i områda der eg veit dei har hekka. I fjor så eg derimot ikkje med sikkerheit ein einaste unge... Visst det er slik at ein del av grashoppesongarane som dukkar opp her, er fuglar som er klekte i distriktet året før, så vil jo ei slik forklaring med at dei hadde ein lav eller ingen ungeproduksjon i 2015, delvis forklare det lave antallet grashoppesongarar dette året. Noko ein ikkje veit, er jo korleis fuglane har hatt det i Afrika, i overvintringsområdet. Om dei har hatt det gunstig eller ugunstig der, vil jo også spele kraftig inn på antall fuglar som finn veien nord til oss om våren.

Her er eit oversiktskart over Sandsøya som viser kor årets 3 grashoppesongarar hadde tilhold, og også eventuelle forflytningar dei gjorde.

Når ankjem hannane territoriuma sine? 
Ser ein på når grashoppesongarhannane ankjem teritoriuma sine, så er dette hovudsaklig medio mai. I gode år med ein mild vår med gunstige vindar og ingen hindrande nedbørsområder, så kan denne hovudankomsten kome 1-1,5 veke tidligare. Dette skjedde i 2011, og har gjort sitt til at vi har fått ein tidligare ankomsttopp enn det som kanskje er reelt. Får eg derimot samla inn data i ein del år til, så vil nok dette jamne seg ut. Ser vi så på når hannane har ankomt i åra 2011-2016, så er det ein topp mellom 1.-10. mai, der heile 37,1% (23 av 62) av hannane har ankomt, vidare mellom 11.-20. mai har 25,8% (16 av 62) ankomt. Har fuglane altså ikkje dukka opp før den 20. mai, så kan ein trygt seie at det ikkje blir eit stort antall av dei det året.

Her er ein av dei fem hannane som har ankomt i perioden 21.-30. april i åra 2011-2016. Den vart først observert syngande på Støyle på Sandsøya den 23. april i 2011, dagen før dette bildet blei tatt.

Grashoppesongar 2K+ M, Støyle, Sandsøya 24. april 2011

Nye muligheiter til neste år...
Om ca. 5 månadar er det påan igjen. Måtte berre vèr og vindforhold bli gode, slik at vi i 2017 får rikelig med grashoppesongarar å følgje. Uansett vèrforhold og antal songarar tar eg i alle fall sikte på og fortsatt vidareføre dette prosjektet også i 2017. For grashoppesongarar blir eg aldri lei! Og eg har fortsatt mykje å lære om arten...